พระธาตุช่อแฮ ปูชนียสถานศักดิ์สิทธิ์ คู่บ้านคู่เมืองแพร่ เป็นหนึ่งในพระธาตุประจำปีเกิด 12 นักษัตร คือ พระธาตุประจำปีขาล (ปีเสือ) สำหรับผู้ที่เกิดในปีขาลควรมีโอกาสสักครั้งหนึ่งเดินทางมาไหว้พระธาตุช่อแฮ เพื่อความเป็นสิริมงคลแก่ชีวิต และเพื่อเป็นการเสริมดวงในปี พ.ศ. 2553 ซึ่งเป็นปีขาล

สำหรับชื่อพระธาตุช่อแฮนั้น คำว่า "แฮ" สันนิษฐานว่าเพี้ยนมาจากคำว่า "แพร" หรือ "ผ้าแพร" ซึ่งเป็นความหมายเดียวกับชื่อของจังหวัดแพร่ ลักษณะขององค์พระธาตุเป็นเจดีย์ทรงแปดเหลี่ยม ย่อมุมไม้สิบสอง บุด้วยทองดอกบวบ สูง 33 เมตร ฐานสี่เหลี่ยมกว้างด้านละ 11 เมตร โดยลักษณะศิลปะเป็นศิลปะแบบเชียงแสน สร้างขึ้นในสมัยกรุงสุโขทัย ในราว พ.ศ.1879 - 1881  ในสมัยพระมหาธรรมราชา (ลิไท) ได้เสด็จมาบูรณปฏิสังขรณ์พระเจดีย์แห่งนี้และจากนั้นได้จัดงานสักการะ 7 วัน 7 คืน และเมื่อปี พ.ศ. 2467 ท่านครูบาศรีวิชัย ได้มาเป็นประธานบูรณะปฏิสังขรณ์อีกครั้งหนึ่ง

ความเชื่อในเรื่องปีนักษัตรของชาวเหนือผูกพันกับคติการบูชาพระบรมธาตุ มีประเพณีชุธาตุหรือการไหว้พระประจำปีเกิด โดยเชื่อว่าครั้งหนึ่งในชีวิตควรมีโอกาสเดินทางไปไหว้พระธาตุประจำปีเกิดของ ตนเพื่อความเป็นสิริมงคล ซึ่งครูบาศรีวิชัยได้เกิดในปีขาลนี้เช่นกัน ก็ได้ทำการบูรณะพระธาตุช่อแฮ เชื่อกันว่าได้กลายเป็นแบบอย่างให้คนล้านนานิยมทำบุญตามพระธาตุปีเกิดของตน เองอย่างแพร่หลาย

ตำนานพระธาตุช่อแฮ
ตามหนังสือตำนานพระเจ้าเลียบโลก กล่าวว่าสมัยครั้งพุทธกาล พระพุทธเจ้าได้เสด็จมา ณ ดอยโกสิยชัคคะบรรพตแห่งนี้ เมื่อขุนลัวะอ้ายก้อม เจ้าลาวทราบว่าเป็นพระพุทธเจ้าเสด็จมา ได้นำภัตตาหารมาถวาย ทรงพยากรณ์ว่าที่นี่ต่อไปจะมีเมืองชื่อเมืองแพร่ ในครั้งนั้นพระอรหันต์และพระยาอโศกที่เสด็จมาด้วยได้ทูลขอพระเกศาธาตุมอบให้ ขุนลัวะ ไปบรรจุในโกศแก้วแล้วนำไปไว้ในถ้ำด้านตะวันออกของดอยที่ประทับ และพระพุทธเจ้าทรงมีรับสั่งว่า หลังจากที่พระองค์ปรินิพพานแล้วให้นำพระธาตุข้อศอกข้างซ้ายมาประดิษฐานที่ นี่ ต่อมาขุนลัวะได้นำมาใส่ในท้องสิงห์ทองคำบรรจุไว้ในองค์พระเจดีย์พระธาตุช่อ แฮสืบมาสิ่งศักดิ์สิทธิ์และสิ่งสำคัญในพระธาตุช่อแฮ


สิ่งสำคัญในวัดพระธาตุช่อแฮ
1. พระธาตุช่อแฮ พระธาตุประจำปีเกิดปีขาล
2. หลวงพ่อช่อแฮ
3. พระเจ้าทันใจ และไม้เสี่ยงทาย
4. พระพุทธโลกนารถบพิตรและวิหารศิลปะล้านนาประยุกต์
5. พระเจ้าไม้สัก
6. พระเจ้านอน
7. พระพุทธเจดีย์โกศัย
8. พระพุทธรัชมงคลอุบลบพิธ
9. พระพุทธธรรมจักร
10.ธรรมาสน์โบราณ
11.กรุอัฐิครูบาศรีวิชัย
12.บันไดนาคโบราณ
13.เจ้ากุมภัณฑ์
14.แผ่นศิลาจารึก
15.เตียงพระเจ้า/อาสนา/แท่นบรรทม
16.ตุงกระด้าง
17.บ่อน้ำทิพย์
18.ระฆังโบราณ
19.ศาลเจ้าพ่อขุนลั๊วะอ้ายก้อม
20.สวนรุกขชาติช่อแฮ

ท่องเที่ยวเมืองแพร่ 
ในปี พ.ศ. 2553 เป็นโอกาสสำคัญที่เป็นการครบรอบปีนักษัตรปีขาล (เสือ) จังหวัดแพร่ได้จัดกิจกรรมท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมมากมาย ททท.สำนักงานแพร่ และชาวจังหวัดแพร่ขอเชิญชวนผู้ที่เกิดปีขาล เดินทางมาสักการะองค์พระธาตุช่อแฮ ซึ่งนับเป็นพระธาตุประจำปีเกิดปีขาลพร้อมนำพาผู้ที่เกิดปีอื่น ๆ มาร่วมสักการะองค์พระธาตุช่อแฮตลอดปี 2553 เพื่อเสริมสิริมงคลและสั่งสมทานบารมีที่ยิ่งใหญ่ นอกจากนี้ ททท.สำนักงานแพร่ ขอเชิญชวนนักท่องเที่ยวมาสัมผัสความงดงามของสถาปัตยกรรมบ้านเก่าโบราณที่ อยู่ในตัวเมืองแพร่จำนวนมาก เนื่องจากเมืองแพร่มีชื่อเสียงความเป็นเมืองที่อุดมด้วยไม้สักและมี เอกลักษณ์ที่โดดเด่นด้านสถาปัตยกรรม นักท่องเที่ยวสามารถเดินทางไปชมได้ด้วยตนเองหรือจะใช้บริการนั่งรถสามล้อตาม โครงการส่งเสริมการท่องเที่ยว "นั่งสามล้อ ผ่อบ้านเก่า เล่าขานตำนานเป้" ซึ่งสามล้อจะพาท่านไปเที่ยวชมพร้อมการบอกเล่าตำนานความเป็นมาที่น่าสนใจ สามารถติดต่อได้ที่ ศูนย์ประสานงานชมรมอาสาสมัครนำเที่ยวเมืองแพร่ (โรงแรมภูมิไทยการ์เด้น)  โทร. 0 5462 7359

การเดินทางไปวัดพระธาตุช่อแฮ
วัดพระธาตุช่อแฮ ตั้งอยู่บนเนินเขาเตี้ย ๆ ห่างจากตัวเมืองไปตามถนนช่อแฮประมาณ 9 กิโลเมตร (ตามทางหลวงหมายเลข 1022)

แหล่งข้อมูล : เอกสารเผยแพร่ "ปีขาลม่วนใจ๋ ไหว้สาช่อแฮ แอ่วเมืองแป้ครึกครื้น"
ททท.สำนักงานแพร่ โทร. 0 5452 1118, 0 5452 1127 E-mail: tatphrae@tat.or.th

ข้อมูลจาก http://thai.tourismthailand.org